Dziś wybrałam się do Turwi i okolic, żeby zobaczyć rodzinne strony niezwykłego człowieka
Dezyderego Chłapowskiego. Najpierw walczył przy boku
Henryka Dąbrowskiego i
Napoleona jako pułkownik, potem jako generał w
Powstaniu Listopadowym. W trakcie służby u Napoleona ukończył studia wojskowe w paryskiej szkole politechnicznej i otrzymał od Napoleona dziedziczny tytuł
barona Cesarstwa Francuskiego.
 |
| Fotografia Dezyderego Chłapowskiego z 1860 |
Po powrocie osiadł w Turwi, odkupując rodzinny majątek od zadłużonego ojca. W celu pogłębienia wiedzy o nowoczesnym gospodarowaniu udał się do Anglii. Po powrocie zastosował podpatrzone tam rozwiązania, wprowadził płodozmian, zasiew koniczyny wzbogacający glebę, sławne nasadzenia śródpolne oraz maszyny rolnicze. Ojcowskie długi spłacał 15 lat. A majątek w Turwi stał się jednym z najlepszych gospodarstw w Wielkim Księstwie Poznańskim. W filmie Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy jest śmieszny dla nas fragment, kiedy chłopi w majątku Chłapowskiego, opierają się zmianom i nie chcą orać pługiem, bo tak się nigdy nie robiło. Był tytanem pracy, wstawał o 4 rano i sam doglądał spraw w gospodarstwie. Trzykrotnie powiększył majątek. Był współtwórcą planu uwłaszczenia chłopów w Wielkopolsce, przekazał im nawet część swojego majątku. Wspierał polskie inicjatywy społeczne m.in. inicjatywy swego podkomendnego Karola Marcinkowskiego tj. działalność Bazaru Poznańskiego i Towarzystwa Pomocy Naukowej. Miał zamiar założyć Akademię Rolniczą, do czego krokiem było kształcenie licznych praktykantów w turewskim majątku. Byli wśród nich późniejsi działacze tacy jak Maksymilian Jackowski. Był również współzałożycielem i wydawcą Przeglądu Poznańskiego i Szkółki Niedzielnej. Zaadaptował znaczną część parteru na pokoje dla weteranów wojen napoleońskich, znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Mieszkali oni w Turwi, rzecz jasna, jako goście generała.
Pałac w Turwi wybudował
Ludwik, pradziadek Dezyderego. Przed rezydencją stoi głaz pamiątkowy ku czci gen. Dezyderego Chłapowskiego. I okazałe dęby. Po przeciwnej stronie pałacu znajduje się gorzelnia, przed którą urządzono wystawę dawnych urządzeń przemysłowych.
Dezydery ożenił się z
Antoniną Grudzińską siostrą
Joanny Księżnej Łowickiej żony Wielkiego Księcia
Konstantego, który dla Joanny zrezygnował z korony Romanowów. Chłapowscy mieli trzech synów i dwie córki. Synowie uczyli się w poznańskim
Gimnazjum im. Marii Magdaleny a jedna z córek,
Józefa została zakonnicą. Turew odziedziczył syn
Tadeusz, założył on bank akcyjny, który bankrutując wywołał katastrofę gospodarczą Turwi.
Majątek podniósł z upadku wnuk
Dezyderego
- Zygmunt. Zygmunt w wieku 40 lat ożenił się z
Teklą Mańkowską, która
była jego
siostrzenicą, młodszą od niego o 19 lat i siostrą Kazimierza, którego Zygmunt nieumyślnie zabił na polowaniu, kiedy przypadkowo wystrzeliła mu broń. Nie mieli dzieci, więc Turew odziedziczył siostrzeniec Zygmunta,
Krzysztof Morawski. Saga rodu na końcu postu.
Jan Koźmian i Zofia Chłapowska córka Dezyderego, poznali się w Berlinie. W 1846 roku wzięli ślub. Kilka lat później zdecydowali się na przeprowadzkę do Wielkopolski, w okolice Kościana, czyli w rodzinne strony Chłapowskich. Ojciec Zofii ze swojego pokaźnego majątku wydzielił młodym pałac w
Kopaszewie. Jednak w 1853 zdarzyła się tragedia, Zofia
otruła się w parku, Ponoć w jej rodzinie skłonność do depresji była dziedziczna, zaś u Zofii zły nastrój spotęgowały jeszcze problemy z utraconą ciążą. Do reszty dobiła ją katastrofa kolejowa, w której uczestniczyła.
W XIX w. wieś
Kopaszewo była własnością rodzin Zakrzewskich i Skórzewskich. W sierpniu 1831 w gościnie u Honoraty Skórzewskiej przebywał
Adam Mickiewicz. W 1844 gen. D. Chłapowski kupił wieś, w której początkowo gospodarzyła córka Zofia z mężem Janem Koźmianem, a po jej samobójczej śmierci najmłodszy syn generała,
Kazimierz. W rękach rodziny Chłapowskich wieś pozostawała do 1939. W 1868 gościła w pałacu aktorka
Helena Modrzejewska, żona Karola Chłapowskiego kuzyna w 5 pokoleniu Dezyderego.
Mąż Zofii szalał z rozpaczy po jej śmierci. Wreszcie postanowił, że postawi żonie
nietypowy pomnik. Na trasie, którą przeszedł kondukt z jej ciałem, powstać miała droga krzyżowa. W ten sposób Koźmian chciał też przebłagać Boga, by odpuścił Zofii grzech, za jaki uchodziło samobójstwo. Koźmian dotarł do papieża Piusa IX, a ten wydał specjalne pozwolenie. Każda z kapliczek to wysoki na półtora metra, betonowy słupek z przytwierdzonymi tabliczkami, które przedstawiają sceny poszczególnych stacji drogi krzyżowej.
Potem postanowił zostać księdzem. Rozpoczął
studia teologiczne w Rzymie, a potem przyjął święcenia. Miał wówczas 46 lat. Nagrobek Jana Koźmiana znajduje się w
poznańskiej katedrze tuż przy Złotej Kaplicy. To on był wynalazcą terminu "praca organiczna". Był kanonikiem poznańskim. Poświęcił się kapłaństwu i działalności społecznej.
Obok kościoła w Rabiniu
grób Dezyderego Chłapowskiego. Obok niego spoczywa tam
żona Antonina hrabianka Grudzińska,córka Zofia, ojciec, szwagier żony Wacław hrabia Gutakowski i... szwagierka, rodzona siostra żony, małżonka wielkiego księcia - Joanna Grudzińska. Po zamążpójściu i poślubieniu niedoszłego cara nosząca tytuł i nazwisko
księżnej Łowickiej-Romanowskiej. Zmarła i pochowana w Carskim Siole w 1831, po 98 latach przeniesiona została do Rąbinia. Jest bohaterką kilku książek, filmu i sztuki teatralnej
W
Błociszewie pałac eklektyczny, nawiązujący do rokoka zbudowano dla
Florentyny z Chłapowskich Kęszyckiej, wnuczki Jana, przyrodniego brata Dezyderego. Niestety okazały pałac jest w prywatnych rękach i nie można do niego podejść. Ale można obejrzeć obok dworskiego parku,drewniany kościół, za którym jest grobowiec rodziny Kęszyckich i grób Florentyny.
W 1781 majątek w
Manieczkach został sprzedany
Józefowi Wybickiemu. Mieszkał tu ok. 40 lat Tu powstało wiele jego utworów literackich. Dwór, w którym mieszkał spłonął w kilka lat po jego śmieci. W tym miejscu jest obecnie głaz narzutowy z pamiątkową tablicą z napisem
"Tu stał dworek, w którym mieszkał w 1781 roku Józef Wybicki - konfederat barski, senator-wojewoda."Po jego śmierci majątkiem zarządzała jego żona Estera oraz córka
Teresa
.
Wnuk Wybickiego w 1842 r. sprzedał wieś generałowi Dezyderemu Chłapowskiemu.
W parku jest głaz z tablicą z okazji 218-tej rocznicy urodzin Wybickiego i popiersie Wybickiego.
Park i dworek zaniedbany.
W parku jest też pomnik w postaci dwóch ściętych kolumn z 1766 r. wzniesione przez Kołaczkowskiego dla upamiętnienia
pojedynku, w którym zginęli jego dwaj synowie.
W płn.-zach. części parku znajduje się barokowa kaplica - rotunda z 1786 ufundowana przez Józefa Wybickiego w dowód wdzięczności Bogu za życiową pomyślność. Odbywały się tu msze raz w roku. Trwa remont kaplicy i zmiana tynku na wapienny, bo takiego używano w tamtych czasach, a ktoś kiedyś otynkował ją tynkiem cementowym.
Pałac w
Brodnicy został wybudowany w 1890 przez
Antoninę Chłapowską,
wnuczkę generała Dezyderego. Ostatnimi właścicielami, przed reformą rolną, byli
Kazimierz Mańkowski i Zofia Potocka, wnuczka Anny Działyńskiej z Kórnika.
Jedziemy do
Jaszkowa położonego na terenie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Od 10 lat działa tu prężnie Centrum Hippiki Jaszkowo. Jego twórcą i właścicielem jest
Antoni Chłapowski,
praprawnuk generała Dezyderego Chłapowskiego. Ośrodek powstał na dawnych włościach Chłapowskich. Zaczynał od dwóch stajni w starych oborach. Teraz ma cztery stajnie z około 180 końmi, trzy kryte ujeżdżalnie, hotel w odnowionym pałacu i przystań.
Szołdry - Majątek ten kupił Dezydery i pozostał w rękach Chłapowskich do 1939. Odziedziczył go syn Stanisław i dalej jego synowie. W 1967 roku były w Szołdrach kręcone niektóre sceny filmu
Skok Kazimierza Kutza z głównymi rolami Daniela Olbrychskiego i Mariana Opani.
Filmik z wycieczki można obejrzeć
tutaj
Mapka wycieczki
