Trójca nie zawsze święta

JA to kilka stanów świadomości, między którymi można swobodnie się przełączać, niestety często dzieje się to zupełnie poza naszą kontrolą. Eric Berne nazwał te stany Dorosły, Rodzic i Dziecko.

Dorosły jest jak centrum sterowania, to ta racjonalna część nas, która wybiera świadomie jak się zachować, zbierając dane od pozostałych stanów i ze świata zewnętrznego.

Rodzica zapisali nam nasi rodzice i ważne osoby swoimi zachowaniami i korzystamy z tego dopóki nie wytworzymy własnego Dorosłego, który zapisane wartości, normy i nakazy w Rodzicu  może uaktualnić czy zmienić.

W Dziecku są nasze emocje, wzornik popędów i rany z przeszłości.

Dorosły decyduje, który ze stanów dopuści do głosu, ma aż 11 możliwości!!!

np. na zdanie : "Tu jest bałagan", są możliwe odpowiedzi:

1.Dorosły: "Zgadzam się, że jest bałagan, ale nie zgadzam się, że znowu, ponieważ wczoraj był porządek".
2.Rodzic opiekuńczy:         "Nie denerwuj się, przecież wiesz, że nie możesz się denerwować".
3.Rodzic pobłażliwy:          "Ja to zaraz posprzątam a ty sobie odpocznij".
4.Rodzic stanowczy:           "Ustalę grafik i będę pilnować, aby każdy się tego trzymał".
5.Rodzic krytyczny:            "To weź się wreszcie do roboty, brudasie".
6.Dziecko przystosowane:  "Zaraz to posprzątam".
7.Dziecko uległe:                "Sprzątam i sprzątam a ty się ciągle czepiasz"/ofiara/
8.Dziecko spontaniczne:     "To co sprzątamy?"
9.Dziecko impulsywne:      "Spadaj…"
10.Dziecko zbuntowane:    "Mi bałagan nie przeszkadza".
11.Dziecko krnąbrne:         "Odczep się, nie będę tego sprzątać, bo nie"

DOROSŁY to najbardziej dojrzała forma kontaktowania się ze światem. Jest rzeczowy i konkretny, działa jasno i prosto, reaguje na to, co tu i teraz, potrafi oddzielić fakty od opinii.

Decyzje podjęte przez Dorosłego mają największe szanse powodzenia, a  najdoskonalszy, najbardziej efektywny dialog prowadzimy wtedy, kiedy kontaktuje się ze sobą dwóch Dorosłych. Jednak gdy Dorosły nie ma w sobie odrobiny Dziecka, jest sztywny, nie umie wypoczywać, przedkłada obowiązki nad przyjemności, jest rzeczowy do bólu i nie jest przyjemnie z nim przebywać. 

W stanie RODZIC myślimy i zachowujemy się tak, jak zachowywały się ważne dla nas osoby, kiedy byliśmy dziećmi stąd jest zdanie:  „ Zachowujesz się dokładnie jak twoja matka/ojciec”

Rodzic najczęściej odzywa się, kiedy jesteśmy w konflikcie, w stanie niepewności, wtedy nie analizujemy Dorosłym tylko sięgamy po gotowe zapisy z Rodzica, dobrze więc  mieć je uaktualnione.

I tak jak w wychowaniu musi być opieka i zasady, tak mamy Rodzica Opiekuńczego i Rodzica Stanowczego.
Rodzic Opiekuńczy, który przesadził to Ratownik lub Rodzic Pobłażliwy. On nie tyle pomaga, ile wciska pomoc.
A jak Rodzic Stanowczy zapędzi się w stanowczości to wpadnie w Rodzica Krytycznego "bo ja tak mówię" Tu jest krytyka, karanie, poniżenie i pomniejszenie innych.

Rodzic Opiekuńczy – jest życzliwy, troszczy się o innych, wspiera, doradza w przyjazny sposób i motywuje. Mówi: na pewno ci się uda, będę przy tobie, spróbuj zrobić to inaczej.

Rodzic Ratownik - wyręcza w trudnych obowiązkach, odbiera samodzielność, wzmacnia bierność i poczucie braku kompetencji. I czuje się niedoceniany, bo oczekuje wdzięczności, a jej nie dostaje.

Rodzic Normatywny - ustala reguły i ustanawia granice, strzeże norm, określa hierarchię wartości, nakazuje, zakazuje.

Rodzic Krytyczny – nic mu się nie podoba, wszystko krytykuje, używa uogólnień (zawsze, wszyscy, nigdy) i zwrotów typu: jak tak można, ile razy mam ci mówić, to niedopuszczalne.

DZIECKO jest przede wszystkim nośnikiem naszych emocji. Tu są też nasze pragnienia, potrzeby i kreatywność, nowe pomysły i twórczość. Dominacja Dziecka ma miejsce wówczas, gdy mamy tendencję do impulsywnego działania i poddawania się silnym emocjom, bez racjonalnej oceny sytuacji a także brak odpowiedzialności i skłonność do ryzyka.

Dziecko Spontaniczne – tu jest nasza kreatywność, nowe pomysły, dobra zabawa i dobry seks . W tym stanie jesteśmy radośni i ciekawi świata. Nie boimy się pytać i potrafimy w swobodny sposób wyrażać swoje uczucia i pragnienia. Jednak w tym stanie nie podejmujmy decyzji bo nie potrafimy przewidzieć ich skutków.  To Dziecko jest też nieodpowiedzialne, skłonne do ryzyka, egoistyczne i nie przejmuje się normami, stąd tyle problemów z artystami.

Dziecko przystosowane najlepiej odnajdzie się w społeczeństwie, bo nie sprawiają mu trudności normy i ograniczenia. Jest uprzejme, z kulturą tzw. „dobrze wychowane”, kobiety są „ z klasą” a kierowcy przepuszczają na pasach pieszych.

Kiedy jednak przesadzimy, stajemy się Dzieckiem Uległym. Jego sposobem na życie jest podporządkowanie się. Taka osoba w dzieciństwie była nagradzana za to, że była grzeczna. To wszystkie szare myszki, które przepraszają, że żyją, są perfekcjonistami i nie potrafią odmawiać.

Dziecko Zbuntowane jest bardzo asertywne. Pilnuje swoich granic, wyraża swoje potrzeby. Jeśli przegnie to będzie  zawsze na „nie” – nie chce, nie lubi, nie będzie tego robić. To jest ta część nas, która lubi się obrażać, dąsać i mieć humory.

Zdrowa osoba elastycznie przechodzi z jednego stanu w inny zależnie od sytuacji, bo wszystkie stany są potrzebne. Stan DOROSŁY decyduje który kawałek świadomości dopuścić do głosu.

Osoba zaburzona- funkcjonuje najczęściej w jednym ulubionym stanie.

np. osoby obrażające się-w DZIECKU ZBUNTOWANYM, wywyższające się- w RODZICU KARZĄCYM, ofiary losu –w DZIECKU ULEGŁYM, matki polki- w RODZICU OPIEKUŃCZYM, Piotruś Pan w DZIECKU SPONTANICZNYM,

                                       RODZIC-/zbiór doświadczeń, normy i wartości/

                       opiekuńczy /+/                                                         stanowczy /+/
                  - słucha i motywuje                                                 - wytyczanie granic i porządek
                  - cierpliwy i wyrozumiały                                       - dyscyplina i silna wola
                  - pomaga i pociesza                                                 - wartości, tradycja, etyka, sumienie

                  - dodaje odwagi i uspokaja                                      - wychowanie i nauczanie

                      pobłażliwy /-/                                                            krytyczny /-/
                  - pobłaża i nie deleguje obowiązków                       - zakazy i nakazy i władza
                  - dawanie gotowych rozwiązań                                - kontrola i sprawdzanie
                  - miłość bezkrytyczna i wyręczanie                         - plotkowanie i apodyktyczność
                  - rady ,porady i „powinieneś”                                  - ocenia , uogólnia i krytykuje

                                    DOROSŁY-/funkcja kontrolna i decyzyjna/

                                        /+/-logiczne myślenie i obiektywizm
                                            - zbieranie danych i szukanie rozwiązań
                                            - analiza faktów i wyciąganie wniosków
                                            - stawianie rzeczowych pytań
                                            - podejmowanie decyzji
                                        /-/ - chłodny, sztywny „robot”
                                            - obojętny, nieczuły i bez uczuć
                                            - nudny i szary

                                    DZIECKO-/wzorce popędów i EMOCJE /

              przystosowane                         spontaniczne                                    zbuntowane 

       /+/- uprzejme i życzliwe           /+/- spontaniczne i bezpośrednie       /+/- dbałość o swoje granice
           - harmonia z otoczeniem           - twórcze i radosne i towarzyski        - wyrażanie potrzeb
           - poczucie taktu                         - intymność i bliskość                        - wyrażanie poglądów              /-/ - uległe                                  /-/ - impulsywne                                /-/ -krnąbrne

          - bezradne i lękliwe                    - egocentryczne i chaotyczne            - uparte
          - niepewne i smutne                   - nie liczy się z normami                   - dąsa się ,obraża
          - bez własnego zdania                - nieprzemyślane działania                - na przekór
          - spełnia oczekiwania innych     - ryzykanctwo                                    - niezadowolone i humory

-W czasie zabawy czy imprezy najlepiej być w stanie DZIECKA SPONTANICZNEGO.
-W czasie choroby najczęściej wpadamy w stan DZIECKA ULEGŁEGO
-Plotkowanie i krytykowanie odbywa się w stanie  RODZICA
-Wychowanie dzieci wymaga udziału obojga RODZICÓW i OPIEKUŃCZEGO i STANOWCZEGO
-Decyzje o zmianie pracy podejmować tylko w stanie DOROSŁEGO
-DZIECKO SPONTANICZNE jest najbardziej twórcze.
-Kastrowanie psychiczne - to utknięcie w stanie RODZICA, wtedy partner/ka podświadomie odrzuca sex z „rodzicem”
-Najlepszy kontakt mamy, kiedy z drugą osobą jesteśmy w tym samym stanie świadomości, kłopoty z komunikacją często wynikają z tego, że druga osoba jest w innym  czyli najpierw musimy znaleźć tzw. wspólną płaszczyznę czyli taki sam stan świadomości.

Jak możesz wzmacniać u innych postawę Dorosłego?
Samemu być w stanie DOROSŁY i z tego stanu się komunikować.

• Pytaj o zdanie: „Jak myślisz?”
• Pytaj o pomysły: „Jak chciałbyś to rozwiązać?” „Co możemy zrobić? „
• Zapewniaj o swoim wsparciu „Daj znać, jeśli będziesz czegoś potrzebował”
• Przekazuj odpowiedzialność za rozwiązanie problemu „ Daj mi znać jak poszło”
• Nazywaj to, co się dzieje bez dawania rozwiązania - " W kuchni jest brudno"


Do poczytania:
Eric Berne, „W co grają ludzie?”
Eric Berne, „Dzień dobry i co dalej?”