znajdź swój szlak: marca 2019

Czy pod Cytadelą jest podziemne miasto? Gdzie na Cytadeli jest rezerwat nietoperzy i w jaki sposób zniknęła gwiazda z Pomnika Bohaterów to nie jedyne ciekawostki związane z tym miejscem.

Park Cytadela to największy park Poznania o powierzchni ok. 100 ha, Dawno temu na wzgórzu, na którym dziś się znajduje, położone były książęce winnice. Później powstała tu wieś Winiary i folwark Bonin. W połowie XIX wieku władze pruskie przekształciły Poznań w twierdzę. W 1970 oficjalnie został otwarty park. Nadano mu nazwę: Park-Pomnik Braterstwa Broni i Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W 1992 zmieniono nazwę na Park Cytadela. W 2008 uznany został przez prezydenta RP, w ramach historycznego zespołu miasta Poznania, jako pomnik historii.

Obok Koblencji, Poznań był największym miastem-twierdzą w państwie pruskim, a fort Winiary był największym fortem artyleryjskim w Europie. Fort Winiary otoczono fosą głęboką na 7 m, szeroką na 6–32 m. Twierdza nie została jednak wykorzystana ani w XIX wieku, ani podczas I wojny światowej. Jedyny raz w swojej historii pod ciężkim ostrzałem znalazła się w lutym 1945 roku.

Na szczycie schodów znajduje się Pomnik Bohaterów (dawniej z czerwoną gwiazdą na szczycie), liczący 23 metry wysokości. W 1990 gwiazda ze szczytu iglicy zniknęła. Rozpętała się międzynarodowa afera. Dyplomaci z sowieckiego konsulatu uznali to za prowokację, gwiazdy szukała policja. Bezskutecznie. Przeszło dwie dekady później odnalazł ją Piotr Bojarski, dziennikarz „Gazety Wyborczej”. Okazało się, że pod osłoną nocy gwiazdę zdemontowali strażacy. Kolejne lata przeleżała w magazynie jednej z podpoznańskich remiz, została przekazana do Muzeum Historii Miasta Poznania.

Po obu stronach wejścia są liczne cmentarze. Spoczywają na nich między innymi powstańcy styczniowi, wielkopolscy, żołnierze Armii Czerwonej i wojsk brytyjskich. Można tu znaleźć groby uczestników słynnej ucieczki z jenieckiego obozu pod Żaganiem. Na kanwie tej historii w latach 60. powstał film „The Great Escape” ze Stevie McQueenem, Jamesem Garnerem i Charlesem Bronsonem.

Jedyny pomnik przyrody na Cytadeli to dąb przy Cmentarzu Garnizonowym. Na wysokości ok 1 m jego pień rozdziela się na dwie odnogi i jedna z nich z boku też rozdziela się na dwie następne.

Rozarium ze stawem pośrodku. Latem jak kwitną róże jest tu przepięknie.

Ziarno – Epitafium Życia, odsłonięta w maju 2009. Ziarno jest w kulturze popularnym symbolem początku życia, ale także ofiary z samego siebie. Dając życie, samo ulega rozkładowi, przetworzeniu w coś innego. W centralnym punkcie cokołu artysta umieścił duże, jasne ziarno, otoczone splątanymi na niciach koralami – symbolami nieuchronnego przemijania

Dzwon Pokoju i Przyjaźni Między Narodami. Dzwon odlany został w pracowni ludwisarskiej rzemiosła artystycznego Saturnina Skubiszyńskiego w Poznaniu. Był trzecim dzwonem pokoju na Świecie (po Hiroszimie i Nowym Jorku). W sprzyjających warunkach atmosferycznych jego dźwięk słyszalny jest w promieniu 6-10 kilometrów. Dzwon zawieszony jest 10 metrów nad ziemią pomiędzy dwoma betonowymi słupami o wysokości 16 metrów.

Amfiteatr został zbudowany w czynie społecznym przez młodzież w 1968. Widownia mieściła około 4 tysięcy widzów. Obecnie jest w złym stanie technicznym.

Żalki – grupa rzeźb plenerowych autorstwa Krzysztofa Sołowieja. Grupa przedstawia pozbawione cokołów, wirujące postacie, wyrastające jakby z ziemi, pośród drzew i całkowicie związane z otaczającą je naturą. Postacie, chociaż odziane w powłóczyste szaty, nie posiadają twarzy – są symbolami prehistorycznych duchów.

Na Cytadeli jest ok. 30 różnych rzeźb. jedna z nich to betonowa rzeźba Nike z niewielkimi skrzydłami i złożonymi rękoma uniesionymi w górę w geście zwycięstwa znajduje się obok Dzwonu Pokoju. Jej autor zaprojektował w Poznaniu też pomnik Adama Mickiewicza.

Na terenie parku znajdują się dwie placówki muzealne - Muzeum Armii "Poznań" i Muzeum Uzbrojenia.

Ekspozycja Muzeum Uzbrojenia mieści się schronie dawnego Laboratorium Wojennego SKL powstałego w roku 1872, gdzie wytwarzano proch i elaborowano pociski, a w późniejszym okresie stał się magazynem amunicji. W parku sprzętu wojskowego jest sławna wyrzutnia rakietowa BM-13N "Katiusza" na podwoziu amerykańskiej ciężarówki Studebaker; We wtorki wstęp za darmo.

Muzeum armii Poznań usytuowane jest w korytarzu kazamatowym, zwanym obecnie „Małą Śluzą”. Na wyróżnienie zasługuje bogata kolekcja zdjęć ukazujących życie codzienne i służbę w wielkopolskich garnizonach. Duże znaczenie źródłowe ma wielkoformatowy plan Poznania z 1932. Muzeum gromadzi pamiątki historyczne i militaria związane z udziałem Armii "Poznań" w kampanii wrześniowej 1939. Ekspozycja stała placówki pt. "Wierni przysiędze" przypomina szlak bojowy tej armii ze szczególnym uwzględnieniem bitwy nad Bzurą (9-16 IX 1939) i postaci jej dowódcy gen. dyw. Tadeusza Kutrzeby.

Jest tu cudnie ukwiecone miejsce przed restauracją, gdzie latem są hamaki i leżaki.

Ciekawostki:

Od 1998 na Cytadeli odbywa się co roku największe na świecie widowisko pasyjne.

W 2005 na Cytadeli został nakręcony starwarsowy fanfilm pt. „Krypta Exara Kuna”.

Podczas powstania wielkopolskiego Cytadela szybko została opanowana przez Polaków. Właściwie przez swoją krótkowzroczność wydatnie pomogli im w tym sami Niemcy. Zanim jeszcze wybuchły walki pozwolili, by radiostację w forcie obsadzili właśnie Polacy służący w pruskiej armii. W newralgicznym momencie było ich tam w sumie pięćdziesięciu.

W dniu 21 lipca 1946 powieszono tutaj z wyroku Najwyższego Trybunału Narodowego, niemieckiego zbrodniarza, gauleitera Kraju Warty Artura Greisera. Była to ostatnia publiczna egzekucja w Europie.

Po wojnie podjęto decyzję o rozbiórce fortu. Cegły przekazano na odbudowę Warszawę, a w Poznaniu domy na Dębcu ul. Chociszewskiego. Na tej ulicy można znaleźć cegły ze znakami cegielni z budowy Fortu Winiary.

Większość z podziemnych korytarzy na Cytadeli została zamknięta, przede wszystkim by chronić żyjące tam gatunki nietoperzy. Obszar ten został objęty ochroną Natura 2000.

Plan Cytadeli

Pozostałe zdjęcia ze spaceru

Wystawa związana z ucieczką z obozu w Żaganiu

Muzeum uzbrojenia

Łódź jest piękna ze swoją historią. Króluje odnowiona, stara cegła. Widać tu jak ze starego odradza się nowe, jak ogromne centrum handlowe ze starej fabryki czy piękne lofty z magazynów. Aż chce się poznać historię rodzin przemysłowców, dzięki którym Łódź ma najwięcej pałacyków z miast polskich, bo aż 27. Ma też najwięcej rzek, bo ponad 20, ale wierzcie mi próżno ich szukać, bo większość to rzeki podziemne...

Spacer zaczniemy od Manufaktury, która nie była manufakturą. Olbrzymie centrum handlowe powstało na terenach dawnej fabryki Izraela Poznańskiego, jednego z największych fabrykantów łódzkich. Kompleks miał 30 ha. Produkcja w fabryce nie odbywała się na zasadzie podziału pracy, więc nie można jej uznać za manufakturę. Wizytówką kompleksu jest pięciokondygnacyjna była przędzalnia bawełny. Manufakturę możemy obejrzeć w serialu Komisarz Alex, wcześniej w Ziemi Obiecanej i filmie Pójdziesz ponad sadem.

Obok jest Pałac Poznańskich przy ul. Gdańskiej 36 nazywany "łódzkim Luwrem" z uwagi na liczne działa sztuki, zachowane piękne kominki i sztukaterie sal. Pałac stanowi pozostałość po imponującym majątku najbogatszej rodziny w Łodzi. W 2015 pałac został uznany za pomnik historii. W środę możemy go zwiedzać za darmo. Pałac zagrał w Ziemi Obiecanej w Stawce większej niż życie oraz Hiszpance.

Plac Wolności ma kształt regularnego ośmiokąta foremnego. Przy rynku w 1827 wybudowano Ratusz Miejski oraz kościół ewangelicki Św. Trójcy - pierwsze reprezentacyjne budynki Łodzi. Pod nawierzchnią placu zwiedzić można unikalne Muzeum Kanału – Dętkę.

Z placu Wolności wchodzimy na najdłuższy deptak w Europie - ulicę Piotrkowską. Ciągnie się ona na długości ponad 4 km, pomiędzy pl. Wolności i pl. Niepodległości. Ulica Piotrkowska powstała w miejsce traktu wiodącego do Piotrkowa. Natomiast najdłuższa ulica w Łodzi to Pomorska ma 11 km.

Piotrkowska 3 - w 2013 roku Joanna Rajkowska przyozdobiła mury kamienicy milionami malutkich lusterek w ramach Festiwalu Czterech Kultur. Pasaż Róży ma nazwę od imienia córki artystki, która miała problemy ze wzrokiem.

nr 11 – pierwsza wielkomiejska kamienica w Łodzi, wybudowana na przełomie lat 70 i 80 XIX w. Była własnością najbogatszego przemysłowca – Karola Scheiblera.

nr 30/32 – na narożnym placu znajduje się Pomnik Twórców Łodzi Przemysłowej, zwyczajowo nazywany Stolikiem Fabrykantów. Przy jednym stole siedzą Karol Scheibler i Izrael Poznański, przysłuchuje im się znacznie młodszy Henryk Grohman. Od 1999 główny deptak Łodzi jest ozdobiony rzeźbami plenerowymi z brązu, które przedstawiają sławne osoby związane z miastem. Tworzą one tzw. Galerię Wielkich Łodzian, oprócz fabrykantów spotkamy: "Ławeczkę Tuwima", "Fortepian Rubinsteina", "Kufer Reymonta"

Aleja gwiazd powstała z inicjatywy Jana Machulskiego. Pierwsza mosiężna gwiazda pojawiła się tu w 1998 roku dla aktora Andrzeja Seweryna. Po stronie parzystej znajdują się gwiazdy reżyserów i operatorów, natomiast po stronie nieparzystej – aktorów.

nr 78 - Fortepian Rubinsteina został odsłonięty w 2000 roku z okazji Światowego Spotkania Łodzian, przed kamienicą, gdzie niegdyś mieszkał pianista.

nr 86 – Dom pod Gutenbergiem swoją nazwę zawdzięcza pomnikowi wynalazcy metalowych czcionek – Jana Gutenberga. Umieszczony w niszy wykusza przypomina pierwszego właściciela tego budynku. Był nim Jan Petersilge, łódzki drukarz i litograf, wydawca pierwszej gazety w mieście.

nr 104 – pałac Juliusza Heinzla, łódzkiego „króla wełny” to jedna z najbardziej okazałych budowli przy Piotrkowskiej. Neorenesansowy gmach zwieńczony jest rzeźbami uosabiającymi przemysł, handel i fortunę – to dzięki nim Heinzel doszedł do milionów. Dziś w budynku mieszczą się Urząd Miasta Łodzi i Łódzki Urząd Wojewódzki.

Przed Pałacem stoi Ławeczka Tuwima.

nr 137 - Władysław Reymont doczekał się tu swojego miejsca przede wszystkim ze względu na powieść "Ziemia obiecana", której akcja w większości toczy się właśnie w Łodzi.

nr 139 - pałac Juliusza Kindermanna z wenecką mozaiką na fasadzie.

nr 152 - Boczną ścianę kamienicy zdobi największe w Polsce ścienne graffiti. które w 2011 r. trafiło do Księgi Rekordów Guinessa.

nr 265 - wyniosła Archikatedra Św. Stanisława Kostki będąca największą budowlą sakralną Łodzi. Komitet budowy powołano w 1895 i w jego skład weszli najwięksi łódzcy fabrykanci. Jest to najwyższy budynek w Łodzi ma 104,5 m wysokości.

nr 282 - Biała Fabryka Ludwika Geyera z I połowy XIX wieku, obecnie siedziba Centralnego Muzeum Włókiennictwa Wzdłuż głównej ulicy Skansenu – nazwanej Łódzką – stoją autentyczne drewniane domy robotnicze i rzemieślnicze. Jest zabytkowy kościół pochodzący z 1848 z Nowosolnej oraz secesyjny dom letniskowy z Rudy Pabianickiej. W Skansenie można także zobaczyć większość z ginących już typów drewnianej łódzkiej zabudowy miejskiej. We wnętrzach domów znajdują się autentyczne sprzęty należące niegdyś do łódzkich robotników i rzemieślników.

Pałac Herbsta. Budowę willi rozpoczęto prawdopodobnie około roku 1875, w związku ze ślubem najstarszej córki Karola Scheiblera Matyldy z Edwardem Herbstem. Do 1942 mieszkał tu jeszcze ich syn z rodziną. Obecnie jest w nim Muzeum Sztuki. Z tyłu są szachulcowe oficyny i piękne stajnie

Księży Młyn - W 1875 dla robotników fabryki Karola Scheiblera, zbudowano "famuły"- osiedla mieszkaniowe.
Na każdym piętrze były cztery mieszkania dwuizbowe i cztery jednoizbowe. Pomiędzy domami dobudowano ubikacje i komórki. Cały teren był ogrodzony i zamykany na noc. Była tutaj szkoła przyfabryczna dla dzieci robotników oraz tzw konsumy - sklepy, gdzie można było taniej kupić resztki z fabryki. Był też pierwszy w Łodzi a trzeci w Polsce szpital i apteka

Jedyne w Polsce muzeum kinematografii. Najcenniejszym eksponatem jest zbudowany na początku XX wieku fotoplastykon – jedyny taki w Polsce, jeden z niewielu na całym świecie. Siedzibą Muzeum jest XIX-wieczny pałacyk Karola Scheiblera, Wśród kolekcji muzeum znajdują się cenne, często unikatowe urządzenia z okresu poprzedzającego wynalazek kina: latarnie magiczne, stereoskopy, zabawki optyczne. Są tu projekty scenograficzne, kostiumy, dekoracje do filmów animowanych oraz fabularnych, a także jeden z największych w Europie zbiór polskich i zagranicznych plakatów filmowych.

Niedaleko Muzeum Kinematografii znajduje się słynna łódzka Filmówka, W Łodzi nakręcono też wiele znanych filmów, jak na przykład „Ziemia obiecana”, „Vabank”, „Ucieczka z kina «Wolność»”, „Inland Empire” czy oscarowa „Ida”.

Cerkiew katedralna Św. Aleksandra Newskiego w Łodzi to najstarsza, a przy tym najładniejsza świątynia prawosławna w mieście. W 1879 miał miejsce nieudany zamach na cara Aleksandra II. Budowa cerkwi, będącej wotum dziękczynnym za uratowanie cara od śmierci, trwała w najlepsze, gdy władca Wszechrusi stracił życie w kolejnym (siódmym) zamachu. W 1881 roku Aleksandra II pozbawił życia Polak – Ignacy Hryniewiecki.

Łódź bajkowa W różnych punktach Łodzi stanęły rzeźb postaci nawiązujących do filmów zrealizowanych przez Studio Małych Form Filmowych Se-ma-for.

Miś Uszatek, ul. Piotrkowska 87 - miś wskazuje wejście do Centrum Informacji Turystycznej, odsłonięcie rzeźby miało miejsce w 2009 roku.

Ciekawostki:

W Łodzi urodził się i mieszkał słynny reżyser Jan Machulski.

W Łodzi znajduje się 27 pałaców. Najwięcej wśród wszystkich polskich miast

Łódzki Las Łagiewnicki jest największym leśnym kompleksem miejskim na terenie Europy.

W grudniu 1898 roku Łodzi powstała pierwsza w Polsce elektryczna sieć tramwajowa. Dziś jest ona zaliczana do największych na kontynencie.

Bałuty były największą wsią w Europie. Liczyła ona ponad 100 tysięcy mieszkańców. Bałuty zostały włączone do Łodzi w 1915 roku.

W 1919 r. Łódź była pierwszym miastem w Polsce, które zdecydowało się na wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego.

W 1939 Łódź miała blisko 700 000 mieszkańców i nie miała jeszcze bieżącej wody...dla porównania Toruń miał bieżącą wodę w XVI w a Warszawa w XV.

Przez Łódź przepływa ok. 20 rzek, Oprócz Neru i Bzury, reszta to teraz rzeki podziemne, największe z nich to Łódka i Jasień. Kiedyś przy nich powstawały największe fabryki i osiedla.

Mapka wycieczki